Choć zdecydowanej większości z nas z elektryką nie jest po drodze, to zdarzają się sytuacje, w których z pewnymi rzeczami jej dotyczącymi, chcemy jednak poradzić sobie sami. Przykład: jak podłączyć gniazdko elektryczne, robiąc to bezpiecznie i zgodnie z najważniejszymi zasadami? Montaż, podłączenie i możliwości. Jak to zrobić?
Czym jest gniazdo elektryczne?
Zanim przejdziemy do szczegółowej instrukcji podłączenie gniazdka elektrycznego, poznajmy podstawowe pojęcia. To dzięki nim będziemy później wiedzieć, co można zrobić, a czego nie można i dlaczego zachowanie zasad bezpieczeństwa jest tutaj tak istotne. Czym jest gniazdko elektryczne? To niewielka, ale bardzo ważna część instalacji elektrycznej, dzięki której możemy do prądu podłączyć różnego rodzaju urządzenia i odbiorniki.
- Gniazdko elektryczne określa się też mianem gniazdka wtykowego
- Może być jednofazowe (podtynkowe i nadtynkowe) lub trójfazowe
- Stanowi ono część tzw. łącznika wtykowego
W Polsce wyróżnia się cztery typy gniazdek jednofazowych: Typ C (CEE 7/1), Europlug, Typ E (CEE 7/5) oraz gniazdko do przedłużaczy ogrodowych
Czym różnią się poszczególne typy gniazd elektrycznych w Polsce?
- Typ C (CEE 7/1) – najbardziej podstawowe gniazdko elektryczne z dwoma otworami i okrągłym wgłębieniem pod wtyczkę. Ten typ nie posiada ochronnego uziemienia i choć kiedyś stosowany był powszechnie, dziś coraz częściej odchodzi się od niego na rzecz gniazd z uziemieniem.
- Europlug – gniazdo o zmniejszonych gabarytach, którego wgłębienie nie ma kształtu koła, a wygląda jak spłaszczony sześciokąt. Podłącza się do niego urządzenia z końcówką kable CEE 7/16 czyli europlug. Ważne: dostosowane jest ono do urządzeń o małej mocy np. zasilacze wtykowe czy radioodbiornik, a maksymalne obciążenie gniazda to 2,5 A.
- Typ E (CEE 7/5) – popularne gniazdo z uziemieniem, posiadające dwa otwory wtykowe oraz bolec uziemienia pomiędzy nimi. W Polsce ten typ gniazdka pojawił się dość późno, dlatego w sklepach można je znaleźć z oznaczeniem „belgijskie” lub „francuskie”.
- Gniazdko do przedłużaczy ogrodowych – to typ nieposiadający ochronnego uziemienia, zaprojektowany z wgłębieniem do podłączania sprzętów ogrodowych, z tzw. II klasą ochrony.
Ważne: poza Polską istnieje jeszcze wiele innych typów gniazd elektrycznych, których w naszym kraju się nie stosuje, ale wyjeżdżając za granicę można się z nimi spotkać. Do włożenia do nich urządzeń z polskimi wtykami wymagane są odpowiednie przełączki.
Narzędzia niezbędne do podłączenia gniazdka elektrycznego
Jakie narzędzia są niezbędne do podłączenia gniazdka elektrycznego? Zanim przystąpimy do tej czynności, przygotujmy:
- Wiertarkę z opcją kucia
- Młotek
- Pacę
- Kombinerki i śrubokręt
- Miernik napięcia
- Nóż
- Próbnik
- Poziomicę
- Ołówek
Montaż gniazdka elektrycznego – zasady bezpieczeństwa
Najważniejsze zasady bezpieczeństwa przy montażu gniazdka elektrycznego to: wyłączenie dopływu prądu poprzez wykręcenie wszystkich bezpieczników albo odłączenie różnicoprądowego czy nadmiaroprądowego zabezpieczenia. Pod żadnym pozorem prac z gniazdem elektrycznym nie wykonujemy przy włączonym napięciu, ponieważ grozi to porażeniem prądem! Dodatkowo, po odłączeniu dopływy energii elektrycznej ponownie upewniamy się, czy wszystko zrobiliśmy dobrze. Do tego wykorzystujemy próbnik lub miernik napięcia – przykładając go do źródła prądu i sprawdzając wskaźniki. Prąd musi być całkowicie odcięty!
Dalej, osobne zasady montażu gniazdka dotyczą sytuacji w której instalację robimy z gotową puszką w ścianie lub bez tej puszki.
Jak zamontować gniazdko elektryczne z gotową puszką w ścianie?
Sytuacja pierwsza, czyli to jak zamontować gniazdko elektryczne z gotową puszką w ścianie jest prostsza i będzie wymagała mniejszej liczby czynności. Jak to wygląda krok po kroku? Po całkowitym odłączeniu zasilania:
- Sprawdzamy, które przewody w puszce są neutralne, ochronne i fazowe
- Zwracamy uwagę na trójżyłowy przewód zasilający. Znajdziemy w nim trzy kolejne przewody: fazowy (szary, brązowy lub czarny), neutralny (niebieski) oraz ochronny (żółto-zielony)
- Gniazdko będzie posiadało złącza na śrubki lub na zaciski i zależnie od tego, które z nich widzimy w swoim przypadki, dokonujemy odpowiednich połączeń: żółto-zielony przewód ochronny do bolca uziemiającego (PE), szary, brązowy lub czarny przewód fazowy do złączą znajdującego się z lewej strony gniazdka (L), niebieski przewód neutralny do złącza, które widzimy z prawej strony (N).
- Może się też zdarzyć puszka w ścianie, która nie posiada trójżyłowego, a dwużyłowy przewód. To starszy typ puszki, z tzw. układem TN-C. Tu połączenie, mostkowanie wykonujemy od bolca PEN do N. Warto pamiętać, że nie wolno nam podłączyć bezpośrednio złączki N z przewodem neutralnym, a dopiero później wykonać mostkowanie.
Finalnie, podłączone gniazdko wsuwamy do puszki w ścianie i stabilnie mocujemy na wkręty albo pazurki. Najlepiej zrobić to na dwa całe obroty śrubokręta, ale nie więcej, żeby nie przekręcić śrubki.
Jak zamontować gniazdko elektryczne bez gotowej puszki w ścianie?
W drugiej sytuacji, gdy puszki w ścianie nie ma, najpierw należy wykuć na nią odpowiedni otwór – tu przyda się wiertarka z opcją kucia. Wytyczamy ołówkiem miejsce, wykuwamy dziurę pod puszkę, a następnie pionowo lub poziomo prowadzimy linie przebiegu kabli.
Uwaga: bardzo ważne jest, żeby nie prowadzić kabli na skos! Po kilku latach możemy zapomnieć o tym, gdzie się znajdują i przypadkiem je uszkodzić (np. podczas montowania do ściany szafki czy lustra).
Co dalej?
- Wzdłuż wytyczonych linii kujemy bruzdy pod kable. Szerokość i głębokość każdej z nich powinna mieć od 1,5 cm. Kucie kończymy na kilkanaście cm przed gniazdkiem. Pozostałą odległość trzeba wykuć ręcznie.
- Wyłączamy prąd w całym mieszkaniu, odkręcamy bezpieczniki, sprawdzamy miernikiem czy nie ma napięcia
- W przygotowanych wcześniej bruzdach na kable wiercimy otwory na uchwyty montażowe – mniej więcej co 50 cm.
- Zagruntowujemy wgłębienia, używając do tego podkładu
- Odmierzamy potrzebną długość kabla, pamiętając o kilku centymetrach zapasu z każdej strony
- Rozcinamy nożykiem końcówkę kabla, odkrywamy jego żyły i przy użyciu kombinerek odsłaniamy izolację na 2-3 cm, tak, żeby dokładnie widzieć same przewody
- W puszce elektrycznej robimy otwory umożliwiające przeciągnięcie kabla do bruzd w ścianie
- Przygotowany kabel wkłada się do puszki elektrycznej i wykorzystując otwory mocuje w ściennych bruzdach, przytwierdzając go w ten sposób do ściany
- Nakładamy uchwyty montażowe i wbijamy je młotkiem w wywiercone wcześniej otwory
- Drugi koniec kabla przymocowujemy do gniazdka np. kostkami łączeniowymi
- Stare okablowanie odcinamy i zamykamy końcówki zaciskową listwą
- Przystępujemy do połączenia nowych przewodów: identyczne kolory naprzeciw siebie
- Gotową kostkę wkładamy do puszki
- Na koniec prac wszystkie bruzdy należy ukryć, co robimy szpachlując je gipsem. Dobrze jest wtopić w gips bandaż, tak by dodatkowo chronił powierzchnię przed pęknięciami. Całość wyrównujemy. Dopiero teraz montujemy nowe gniazdo elektryczne. Kolejność:
- Podpinamy kable – najpierw żółty do uziemienia bolcowego
- Dalej czarny, szary lub brązowy i następnie niebieski – do wtyków po lewej i prawej
- Całość przykręcamy.
Ostatnim etapem jest dokręcenie gniazdka wkrętami mocującymi, które rozepchają lekko prowadnicę i dadzą solidny montaż. Wykańczamy całość ramkami i frontami.
Jak podłączyć gniazdko elektryczne do włącznika światła?
Żeby podłączyć gniazdko elektryczne do włącznika światła, najpierw odłączamy prąd. Zasilanie musi być zgaszone całkowicie. Dalej podłączamy kabel fazowy (czarny lub szary) do prowadzącego do przełącznika przewodu. Usuwamy fazowe końcówki. Odpowiednie skrócone łącza skręcamy ze sobą i odizolowujemy np. taśmą izolacyjną. Neutralny niebieski przewód łączymy z kablem wychodzącym z gniazdka. Tak przygotowany – owijamy izolacyjnym materiałem. Przewód fazowy podłączamy do zacisku, a końcówkę złączamy z tymi przewodami, które są odizolowane.
Na koniec montujemy ramki przytrzymujące i front gniazdka.
Jak podłączyć gniazdko elektryczne szeregowo?
Co do zasady gniazd elektrycznych nie łączy się szeregowo, a równolegle. Niemniej można wykonać takie połączenie, ale pamiętając o tym, że tą drogą łączy się maksymalnie cztery gniazda i to tylko wtedy gdy nie będą one nadmiernie obciążone. W innym przypadku – dla bezpieczeństwa i efektywności gniazdek, połączmy je równolegle lub przelotowo, nie szeregowo.
Przy łączeniu szeregowym przewód fazowy prowadzi się przez wszystkie zaciski L, tak samo pozostałe dwa przewody. Wykorzystać należy podłączenie przez specjalne kostki WAGO z trzema złączami. Jedno – to dojście linii, drugie – odpływ do linii, trzecie – przyłącze do gniazda.
Pamiętajmy, że taka forma podłączenia niesie za sobą bardzo duże ryzyko obciążenia początkowych odcinków linii.
Kiedy gniazdko elektryczne nadaje się do wymiany?
O demontażu starego gniazda elektrycznego i jego wymianie należy pomyśleć od razu, gdy tylko zauważy się na nim pęknięcia, uszkodzenia lub co gorsza dostrzeże iskrzenie i widoczne ślady przepalenia. Takie gniazdko stwarza realne niebezpieczeństwo i musi zostać jak najszybciej wymienione.