Hibiskus – roślina ozdobna i prozdrowotna. Właściwości i uprawa

Większość z nas kojarzy nazwę hibiskus z pięknym kwiatem o delikatnie różowych lub fioletowych liściach, ale róża chińska, malwa sudańska czy też ketmia – bo tak również określa się tę roślinę – to znacznie więcej niż efektowna ozdoba! Co warto o niej wiedzieć i jakie jej lecznicze właściwości sprawiają, że dobrze wpływa na nasze zdrowie? Dlaczego tak często używa się jej w kosmetyce i co dają owiane dobrą sławą herbatki hibiskusowe? Sprawdzamy!

Czym jest hibiskus?

Przede wszystkim hibiskus (łac. Hibiscus sabdariffa) jest rodzajem krzewu i zielnej rośliny wliczającej się w poczet tzw. rodziny ślazowatych. Obejmuje od dwustu do nawet siedmiuset gatunków – zależnie od ich ujęcia systematycznego. W naturze występuje na wszystkich kontynentach, ze szczególnym uwzględnieniem strefy międzyzwrotnikowej – tu rośnie najwięcej róż chińskich, oraz umiarkowanej. Hibiskusa znajdziemy w Środkowej i zachodniej Afryce, południowej i wschodniej Azji oraz na obszarze Hawajów, Brazylii, Florydy czy Filipin.

Występowanie hibiskusa – różnorodne siedliska, od strefy bagiennej, przez leśną, namorzyny, zarośla, skaliste przestrzenie otwarte, aż do pustynie i wybrzeża
Najpopularniejsze gatunki – ketmia róża chińska (w ciepłym klimacie), ketmia syryjska (w klimacie umiarkowanym), ketmia szczawiowa (jadalna) oraz ketmia konopiowata (włóknodajna).
Wygląd – okazałe kwiaty wyrastające pojedynczo na szczytach pędów, rzadko zbierające w kępkach i różnokolorowe zależnie od odmiany: różowe, fioletowe, pomarańczowe, czerwone, żółtoczerwone, fioletowe. Kwiaty zbliżone są wyglądem do róży i właśnie dlatego roślinę często nazywa się chińską różą. Liście zielone nawet zimą, skrętoległe. W formie krzewów, półkrzewów i drzew hibiskusy mogą osiągać nawet 30 metrów wysokości, chociaż w praktyce większość odmian ogrodowych nie rośnie na więcej niż dwa do trzech metrów! Ich pędy mogą być nagie lub owłosione, a owoce występują we włochatych torebkach o kształcie jaja, wyróżniając się charakterystyczną ostrością szczytu. W ich wnętrzu znajduje się od trzech do kilkunastu nasion.
Sposób zapylenia – przez owady i ptaki, które przenoszą pyłki z kwiat na kwiat

Uprawa hibiskusa w domu i w ogrodzie

Kluczową rzeczą przy uprawie hibiskusa zarówno w domu, jak i w ogrodzie jest zapewnienie mu dużej ilości światła. To roślina pochodzenia egzotycznego, która szczególnie dobrze czuje się w strefie międzyzwrotnikowej, dlatego wymaga dużo słońca i ciepła. W ogrodzie powinna zajmować miejsce w pełnym słońcu, ale wybrane tak, by osłaniać ją od wiatru.

Podłoże do uprawy ogrodowej – żyzne, próchnicze, przepuszczalne
Podlewanie – regularne, hibiskus lubi ziemię, która jest stale wilgotna, ale przy tym nie zalana wodą
Sadzenie – nie wcześniej jak po ostatnich przymrozkach. Sadzonko najlepiej pobierać w maju i czerwcu, ukorzeniając je na żyznym, odpowiednim wilgotnym podłożu. W pierwszym etapie wzrostu pamiętać należy o osłonięciu rośliny np. folią, co zapewni jej dodatkową ochronę czy nawet słojem. Dopiero po kilku tygodniach, kiedy pojawiają się pierwsze liście, można ją już mniej osłaniać, a w uprawie domowej – umieścić we właściwej doniczce.
Przesadzanie – na początku roślinę przesadza się w domu dość często, bo jako młody osobnik szybko się rozrasta. Optymalny czas to jesień i wczesna wiosna. Z biegiem lat, kiedy chińska róża dorasta, przesadzanie się minimalizuje – korzenie rośliny nie będą już mocno iść wszerz, więc zabieg ten nie będzie potrzebny zbyt często. Dodatkowo, przy przesadzaniu zawsze delikatnie, nieznacznie przycina się wierzchołki pędów. Taki zabieg pielęgnacyjny wzmocni hibiskusa i pomoże mu w lepszym rozkrzewianiu się.
Rozmnażanie – poprzez pobranie sadzonek w okresie wiosennym: maj i czerwiec oraz ich ukorzenienie, najlepiej z wykorzystaniem podłoża piaskowego lub samej wody.

Czy hibiskus przetrwa zimę?

Warto pamiętać, że większość popularnych w uprawie odmian ketmii to rośliny lubiące ciepło, dlatego zima nie sprzyja ich zdrowiu. Żeby zminimalizować ryzyko przemarznięcia, zawsze okrywamy młode roślinę ogrodowego hibiskusa. Czy hibiskus przetrwa dzięki temu zimę? Tak, o ile szczelnie go osłonimy, by do liści i pędów docierało jak najmniej mroźnego powietrza i porywistych wiatrów. Przy spadku temperatur poniżej 8 stopni Celsjusza warto podsypać łodygi rośliny iglastymi gałązkami lub korą drzewną tak, by stworzyć dodatkową warstwę zabezpieczającą krzew przed chłodami.

Hibiskus – właściwości lecznicze. Na co jest dobry hibiskus?

Jakie właściwości lecznicze ma hibiskus i na co jest dobry? Ten niezwykły kwiat ma w sobie wiele cennych dla zdrowia składników, a przy odpowiednim wykorzystaniu może wybitnie wspierać wiele procesów naszego organizmu. W jego kwiatach – zarówno kielichu głównym, jak i kieliszku – znajduje się mnóstwo kwasów organicznych, jak np. kwas jabłkowy (od 2 do 9 %), cytrynowy (od 12 do 20%), winowy (około 8 %) i hibiskusowy (od 13 do 24% całkowitej masy). Do tego bogata ilość flawonoidów, antocyjanów, polifenoli i kwasu protokatechowego o dużych właściwościach przeciwutleniających. Dodatkowo w składzie suchych kwiatów ketmii znajduje się błonnik i pektyny. Sam korzeń hibiskusa, a dokładniej dwóch jego odmian: ketmii szczawiowej i róży chińskiej wykorzystywany jest również szeroko w ziołolecznictwie.

Właściwości lecznicze hibiskusa wykorzystywano już w tradycyjnej medycynie indyjskiej, chińskiej oraz arabskiej. Na co dobry jest hibiskus?

Leczenie miażdżycy i dolegliwości wątrobowych – tu jako środek żółciopędny
Wsparcie rozkurczające
Ochrona przed bakteriami i chorobami bakteryjnymi oraz grzybicznymi
Poprawa moczopędności
Rozluźnienie mięśni gładkich
Regulowanie ciśnienia krwi
Skuteczne działanie przeciw drobnoustrojom
Odchudzanie i regulowanie łaknienie – bardzo często stosowany jest przez osoby z otyłością brzuszną.
Zdecydowana poprawa kolorytu skóry
Obniżanie poziomu tkanki tłuszczowej
Ochrona tkanek przed nadmiernym gromadzeniem się wody w ludzkich organizmie
Regulacja poziomu cholesterolu (podnoszenie poziomu dobrych tłuszczów i zmniejszanie LDL, czyli tzw. złego cholesterolu).
Normowanie poziomu cukru
Podnoszenie prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego (odpornościowego)
Wspieranie terapii u osób z łagodnym nadciśnieniem tętniczym oraz cukrzycą – ważną właściwością leczniczą hibiskusa jest obniżanie poziomu glukozy we krwi
Detoksykacja organizmu – usuwanie toksyn często również tych, które w organizmie nagromadziły się przez lata
Działanie antynowotworowe – szczególnie związane w bardzo dużą ilości antyoksydantów znajdujących się w kwiatach ketmii. Wykonane badania laboratoryjne wskazały, że ekstrakt z tej rośliny może być zabójczy dla ASG – komórek raka żołądka oraz białaczki.
Leczenie zakażeń przewodu pokarmowego
Działanie przeciwstarzeniowe – poprawa elastyczności skóry i jej ujędrnienie
Regulacja prawidłowej pracy wątroby
Wspomaganie leczenia stanów chorobowych związanych z pojawiającą się gorączka
Poprawa kondycji skóry i wspieranie jej leczenia przy chorobach
Przyspieszanie końca przeziębień – hibiskus zawiera dużo witaminy C i innych składników wspierających odporność organizmu i łagodzących infekcje wirusowe
Działanie przeciwzapalne
Normowanie i poprawianie przemiany materii
Obniżenie ryzyka występowania kamieni nerkowych

Ciekawostka: branża spożywcza często dodaje kwiatów hibiskusa do takich wyrobów jak dżemy, galaretki, wina i napoje ziołowe. Najczęściej jednak po właściwości lecznicze tej rośliny sięga się, pijąc proste do zaparzenia herbatki z kwiatów rośliny.

Hibiskus w kosmetykach

Z racji na szereg właściwości leczniczych, które wprost związane są z działaniem na ludzką skórę, jej tkanki i odporność, hibiskus ma szerokie zastosowanie w branży kosmetycznej. Jako cenne źródło flawonoidów i polifenoli jest składnikiem bardzo wielu produktów na starzenie się skóry i poprawę jej elastyczności i jędrności. Wielu specjalistów podkreśla, że sięganie po różę chińską w produktach kosmetycznych, zapewnia nam dłuższą młodość i urodę.

Kosmetyki z hibiskusa na starzenie – wyhamują proces degradacji tkanek, uelastyczniając je i poprawiając miękkość.
Napary z kwiatów – minimalizują pogłębianie się zmarszczek, estetycznie je wygładzając.
Samoopalacze – poprawa kolorytu skóry.
Kosmetyki redukujące przebarwienia i podrażnienia skóry – stworzone dla osób z cerą naczynkową, skłonną do podrażnień i dojrzałą.
Szampony i odżywki do włosów – o właściwościach wzmacniających i poprawiających kondycję włosa, dodatkowo intensywnie oczyszczają one skórę głowy, nawilżając ją, dzięki czemu włosy są bardziej lśniące i miękkie.
Kremy wygładzające – do skóry dojrzałej, podatnej na starzenie się.
Preparaty poprawiające puszystość włosów – w odżywkach naturalnych i specjalistycznych

Herbata z hibiskusa – czy każdy hibiskus nadaje się na herbatę?

Poza kosmetykami, jedną z najczęstszych metod korzystania ze zdrowotnych właściwości hibiskusa, jest parzenie z jego udziałem herbaty. Już w czasach starożytnych napoje z hibiskusa uważane były za tzw. czerwone złoto faraonów, które wpływało na ich zdrowie i młody wygląd. Dziś coraz częściej wraca się do takiego wykorzystania tej rośliny, parząc z niej herbatę zarówno na ciepło (tradycyjnie), jak i na zimno – dla orzeźwienia.

Czy każdy hibiskus nadaje się na herbatę? W naturze rośnie od dwustu do siedmiuset odmian róży chińskiej i oczywiście nie każda z nich będzie idealna do parzenia herbaty. Najlepiej w tym przypadku będzie sięgnąć po gotowe, dostępne w sklepach mieszanki herbat hibiskusowych. Do nich właśnie wykorzystuje się bogate w składniki mineralne i flawonoidy ketmie szczawiowe (jadalne). Niemniej, jeśli uprawiamy hibiskusa w ogrodzie, to również możemy zaparzyć herbatę wykorzystując do tego jego kwiaty.

Herbata z hibiskusa – na co pomaga?

Na co pomaga herbata z hibiskusa i w jaki sposób wspiera nasze zdrowie i urodę? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, warto cofnąć się do składu hibiskusa i przypomnieć sobie, co zawierają jego kwiaty. To właśnie te składniki pozytywnie wpływają na nasza skórę, jej wygładzenie i miękkość, a dalej też podnoszą odporność organizmu, regulują ciśnienie i poziom cukru, ograniczają w tkankach zły cholesterol.

Idealna na czas grypy i przeziębień – jest nie tylko dość dobra, lekko kwaskowata w smaku ale przede wszystkim pomaga szybciej uporać się z przeziębieniem i infekcjami.
Łagodzi kaszel i stany zapalne gardła
Podnosi odporność organizmu i ułatwia mu walkę z chorobą
Poprawia przemianę materii, dlatego dobrze jest ją popijać podczas walki z nadwagą i nadmiarem tkanki tłuszczowej – hibiskus skutecznie zmniejsza poziom tej tkanki
Lepsze wchłaniania węglowodanów – również ważne na etapie odchudzania się
Jako silny przeciwutleniacz wspiera organizm w walce z miażdżycą i wysokim ciśnieniem
Jest bomba witaminową – w dosłownym tego słowa znaczeniu
Dostarcza organizmowi cenne składniki mineralne i czynniki o działaniu antyoksydacyjnym

Herbata z hibiskusa – jak przyrządzić?

Samodzielne przyrządzenie herbaty z hibiskusa jest stosunkowo proste i nie wymaga wiele czasu, dlatego warto szykować ją regularnie, ciesząc się jej dobrym wpływem na organizm. Jak to zrobić krok po kroku?

Przygotuj kilka suchych kwiatów z rośliny – dobrze jest je zerwać wcześniej i odpowiednio przesuszyć
Zagrzej wodę i sprawdź jej temperaturę, tak by miała między 96 a 97 stopni Celsjusza
Do kubka wsyp kilka suchych płatków i zalej je wodą o w/w temperaturze
Całość przykryj talerzykiem i nie podnoś go przez kilka minut
Czas parzenie powinien trwać minimum 5-6 minut, a im dłużej przytrzymamy kwiaty w wodzie, tym bardziej intensywny będzie smak
Herbatka z hibiskusa jest gotowa do wypicia!

Niektórym może w pierwszej chwili przeszkadzać jej lekka kwaskowatość, dlatego można ją dosłodzić. Tu stawiamy tradycyjnie na cukier, ale i miód czy smakowe dodatki w postaci imbiru, goździków, cynamonu i kardamonu. W okresie letnim, kiedy herbata ma nie tyle rozgrzewać, co orzeźwiać, warto do niej dodać kilka listów świeżej mięty i kostki lodu. Ten mały dodatek skutecznie podniesie skalę orzeźwienia naparu, a kostki lody w żaden sposób nie zmniejszą zdrowotnych walorów herbaty. Osoby ceniące dobre, herbaciane smaki mogą też śmiało umieścić w filiżance z naparem z hibiskusa laskę wanilii lub plasterek słodkiej pomarańczy.

Ci, którzy nie posiadają w ogrodzie krzewu hibiskusa mogą zdać się na gotowe herbatki i susze, które bez problemu można kupić w sklepach. Znajdziemy je zarówno w aptekach, drogeriach, jak i w specjalistycznych punktach zielarskich. Co ważne, produkcją herbat na bazie chińskiej róży zajmują się różne firmy, nierzadko mieszając hibiskusa z innymi kwiatami, dlatego zawsze warto sprawdzić, czy sięgamy po produkt 100% hibiskus czy mieszanki. W zestawach z innymi, zawartość płatków tej cennej dla zdrowia rośliny jest zwykle znacznie mniejsza, a korelacja z odmiennymi gatunkami może nieco zaburzać pełną skuteczność jego działania.

Czy hibiskus można pić codziennie?

Wbrew wszelkim pozytywnym efektom picia tej kwiatowej herbaty, dobrze jest pamiętać, że nadmiar produktów zielarskich również może być dla zdrowia szkodliwy. Bez względu na to czy sięgamy po warzywa, owoce czy zdrowe zioła, jeśli robimy to w dawkach przekraczających zapotrzebowanie organizmu – możemy się spotkać z efektem jego przesytu i odrzucenia. Tym samym, regularne picie herbaty z hibiskusa jest wskazane, ale nie w ilości np. 5 filiżanek dziennie. To byłaby już przesada, które w efekcie mogłaby prowadzić np. do rozregulowania poziomu estrogenów w organizmie, bólu głowy, zaparć, gazów, odczuwania bólu przy oddawaniu moczu oraz pojawienia się efektu dzwonienia w uszach.

Kto nie powinien pić hibiskusa?

Przeciwskazaniem do picia herbaty z róży chińskiej są:

Stan terapii hormonalnej – np. u kobiet. Tu każdorazowo o picie naparu warto zapytać lekarza.
Ciąża – nadmiar herbat ziołowych, zarówno tej, jak i innych może prowadzić do ryzyka rozwoju płodu, a w skrajnych przypadkach nawet do poronienia.
Karmienie piersią
Stany niskiego ciśnienia krwi – chińska różna obniży je jeszcze bardziej
Zmaganie się z nadkwasotą, refluksem i zgagą
Niskie stężenie glukozy we krwi – aktywne związki rośliny obniżą je jeszcze bardziej
Zapalenie błony śluzowej żołądka oraz wrzody – kwasowatość hibiskusa może w tym przypadku wywoływać dodatkowe podrażnienia

Co ważne, naparu tego nie podaje się dzieciom poniżej trzeciego roku życia.