Bezpieczeństwo pożarowe stanowi kluczowy aspekt projektowania i eksploatacji wielu obiektów budowlanych, a jednym z istotnych elementów tych systemów są klapy dymowe. Ich prawidłowe rozmieszczenie ma fundamentalne znaczenie dla efektywnego odprowadzania dymu. Co więcej, właściwa instalacja klap dymowych zwiększa bezpieczeństwo osób przebywających wewnątrz, ale również minimalizuje szkody materialne poprzez ograniczenie rozprzestrzeniania się dymu i wysokiej temperatury. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy lokalizacje, w których instalacja klap dymowych jest obligatoryjna, uwzględniając zarówno wymogi prawne, jak i praktyczne aspekty ich zastosowania w różnych typach obiektów.Definicja i zasada działania klap dymowych
W systemach przeciwpożarowych klapy dymowe, znane również jako mechanizm wentylacyjny NSHEVS (Natural Smoke and Heat Enhaust Ventilation), pełnią funkcję kontrolowanego odprowadzania dymu oraz gorących gazów powstających podczas pożaru, znacząco poprawiając warunki ewakuacji oraz umożliwiając skuteczną interwencję służb ratowniczych.
Aktywacja tych urządzeń może przebiegać dwutorowo: automatycznie, za pośrednictwem systemów detekcji dymu i temperatury, lub też manualnie, w zależności od obowiązujących wymogów bezpieczeństwa. Co więcej, funkcjonalność klap dymowych, obejmująca oddymianie, przewietrzanie, doświetlanie oraz rolę wyłazu dachowego, powinna być scalona w jednym urządzeniu, aby zapewnić najwyższą efektywność ich zastosowania.
Różne typy klap dymowych
Klapy dymowe występują w różnych konfiguracjach, a w tym:
- jednoskrzydłowe, których kąt otwarcia wynosi 140°,
- jednoskrzydłowe z funkcją wyłazu, z kątem otwarcia 140° (mogą być używane jako wyjście awaryjne),
- dwuskrzydłowe – kąt otwarcia tych klap to 90° (dwa skrzydła zapewniają lepsze odprowadzanie dymu).
Właściwy wybór klapy dymowej w instalacji zależy od specyfiki budynku, jego przeznaczenia oraz wymogów prawnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej.
Wymogi prawne i normy dotyczące instalacji klap dymowych
Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowników, klapy dymowe muszą spełniać szereg wymagań określonych w odpowiednich normach przeciwpożarowych, a w tym:
- PN-EN 12101 – określa ogólne wymagania techniczne dotyczące klap dymowych, takie jak niezawodność (liczba otwarć i zamknięć) czy odporność na obciążenia wiatrem i śniegiem,
- PN-EN 13501-1 – dotyczy klasyfikacji ogniowej elementów budowlanych, w tym klap dymowych (określa ich reakcję na ogień),
- PN-B-02877-4 – norma określająca zasady projektowania instalacji grawitacyjnych do odprowadzania dymu i ciepła (precyzuje m.in. wymagania dotyczące powierzchni klap dymowych i ich rozmieszczenia).
Oprócz tego Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., dotyczące warunków technicznych dla budynków i ich usytuowania, w rozdziale 5.5 precyzuje wymogi instalacji klap dymowych. Obowiązek montażu tych urządzeń dotyczy dwóch kategorii obiektów: budynków wysokich (powyżej 25 metrów) oraz obiektów, których powierzchnia zabudowy jest większa niż 1000 metrów kwadratowych. Tylko spełniające te przepisy klapy gwarantują sprawne działanie systemu oddymiania i zwiększają bezpieczeństwo użytkowników budynku.
Miejsca instalacji klap dymowych
Klapy dymowe muszą być instalowane w strategicznych miejscach w budynkach, aby skutecznie pełniły swoją funkcję w przypadku pożaru. Ich lokalizacja obejmuje przeważnie przewody wentylacyjne oraz obszary podatne na łatwe przemieszczanie się dymu między pomieszczeniami, takie jak ciągi komunikacyjne czy klatki schodowe.
Miejsca o wysokim ryzyku pożaru
Zgodnie z prawem klapy dymowe, jako niezbędny element systemów bezpieczeństwa pożarowego, znajdują swoje zastosowanie przede wszystkim w obiektach, gdzie zagrożenie pożarowe jest podwyższone, a ewakuacja w przypadku zdarzenia może być utrudniona. Zastosowanie znajdują one w szerokim zakresie budynków: od szkół, szpitali i centrów handlowych, po zakłady przemysłowe, magazyny i hale produkcyjne.
Budynki masowych zgromadzeń
Klapy dymowe są niezbędne w miejscach gromadzących duże skupiska ludzi, takich jak areny sportowe czy sale koncertowe, gdzie priorytetem jest zapewnienie sprawnej i bezpiecznej ewakuacji. Obowiązek instalacji tych urządzeń dotyczy również rozległych kompleksów biurowych, w których wysoka koncentracja pracowników wymusza implementację efektywnych rozwiązań przeciwpożarowych.
Obiekty wielkopowierzchniowe
Ponadto w obiektach o zwiększonym zagrożeniu pożarowym oraz utrudnionej ewakuacji, klapy dymowe stanowią nieodłączny element systemów ochrony przeciwpożarowej. Szybkie rozprzestrzenianie się dymu w dużych przestrzeniach, takich jak hale produkcyjne, magazyny czy centra logistyczne, może znacząco utrudnić orientację i ucieczkę, dlatego też w tych obiektach systemy oddymiania są obowiązkowe.
Obiekty przemysłowe
Zakłady produkcyjne, ze względu na specyfikę procesów technologicznych, często charakteryzują się podwyższonym ryzykiem pożaru, co dodatkowo podkreśla konieczność stosowania zaawansowanych rozwiązań przeciwpożarowych, w tym właśnie klap dymowych. Szybkie usunięcie dymu i gorących spalin na zewnątrz budynku poprawia widoczność, ułatwiając ewakuację osób przebywających w obiekcie.
Dodatkowe czynniki wpływające na rozmieszczenie klap dymowych
Czynniki determinujące rozmieszczenie klap dymowych, obejmujące aspekty techniczne, budowlane i użytkowe, warunkują skuteczność systemów oddymiających. W budynkach wysokich, gdzie wymagana jest większa powierzchnia czynna oddymiania (minimum 7,5% powierzchni rzutu poziomego największej kondygnacji), konieczne jest częstsze rozmieszczenie klap.
Z kolei układ pomieszczeń, zwłaszcza drogi ewakuacyjne i strefy pożarowe, determinuje – przez wzgląd na bezpieczeństwo – lokalizację tych urządzeń. Funkcjonalność klap, uwzględniająca dodatkowe role (wentylacyjne, doświetlające czy ewakuacyjne) oraz uwarunkowania lokalne, takie jak specyficzny klimat regionu, również stanowią istotne kryteria przy planowaniu ich umiejscowienia.
Podsumowanie
W systemach przeciwpożarowych klapy dymowe odgrywają istotą rolę w ograniczaniu rozprzestrzeniania się dymu i gazów powstających podczas pożaru, szczególnie w miejscach o dużym natężeniu ruchu, takich jak centra handlowe, biurowce czy budynki użyteczności publicznej.
Jednak tylko ścisłe przestrzeganie obowiązujących przepisów i norm dotyczących lokalizacji i parametrów klap dymowych zapewni ich prawidłowe działanie. W związku z powyższym konsultacja z ekspertami w dziedzinie bezpieczeństwa pożarowego jest wysoce zalecana. Specjalistyczna wiedza pozwala na prawidłowe dostosowanie rozwiązań do konkretnych warunków obiektu, maksymalizując tym samym poziom bezpieczeństwa i zgodność z wymogami prawnymi.