Liefestyle
by admin

Gdzie można spotkać maskonury? Gatunek i ciekawostki

Nazywane ptakami północy maskonury to często mylone z pingwinami ptaki wodne należące do rodziny alk. Te średniej wielkości zwierzęta, gatunkowo określane jako maskonury zwyczajne, zadziwiają przede wszystkim wyglądem swojego dzioba. Aktualnie ich populacja jest dość duża, jednak z wielu przyczyn ptaki te narażone są na wyginiecie. Gdzie można je zobaczyć w naturze i dlaczego od lat fascynują podróżników?

Maskonury – charakterystyka gatunku

Przede wszystkim na pierwszy rzut oka maskonury bywają kojarzone z pingwinami, a o tym, że nimi nie są można się przekonać dopiero z bliska, uważnie przypatrując się ich dziobom. To właśnie one są wielokolorowe, na przedzie wyraźnie szare, a dalej prążkowane żółtymi i pomarańczowymi pasami, które układają się tak, że przypominają zęby. Obronny charakter takiej barwy dziobów sprawia wrażenie, jakby maskonur chciał zaatakować, ale to tylko jego ochronne przystosowanie. Tak naprawdę gatunek ten jest bardzo sympatyczny i budzi w człowieku dobre skojarzenia, ale w przyrodzie – by móc bronić się przed drapieżnikami, natura obdarzyło go nieco „wojowniczym” dziobem. Reszta ciała maskonura to:

  • Duża, zaokrąglona głowa i znajdująca się na niej wyrazista kryza
  • Krótkie czerwone bądź wpadające w pomarańcz nogi oraz krótki ogon. Gdy nogi są pomarańczowe – jest to sygnał, że ptak ten znajduje się poza okresem lęgowym, a gdy nogi czerwienią – wchodzi w stadium godowe i dalej lęgowe
  • W okresie godów jest wybarwiony intensywniej i rzuca się w oczy, przyciągając potencjalną partnerkę
  • Czarne skrzydła i czarna obwódka na szyi
  • Boczna część głowy, podobnie jak i gardło – jasnoszare
  • Niebieskie płytki rogowe nad i pod okiem
  • Dziób garbaty, pokryty żółtymi i czerwonymi karbami. Silny, krótki, bocznie spłaszczony. W dzionie maskonura znajdują się też charakterystyczne żłobienia, które ułatwiają mu polowanie i chwytania na raz nawet dziesięciu ryb! Dopiero niedawno badacze odkryli, że dziób maskonura ma jeszcze jedną ważną cechę: jest mianowicie fluorescencyjny – świeci nocą, ułatwiając mu namierzenie ofiary. To właśnie przez kolorystykę dzioba, bywa nazywany Morską Papugą lub Klaunem Morza.
  • Cechą kojarzącą go z pingwinem jest biały brzuch i takie same, śnieżnobiałe pióra na piersi
  • Na co dzień maskonur należy do gatunków cichych, odzywa się jedynie na lęgowiskach, świergocząc charakterystycznym „arr” lub „ou”, czym nawołuje partnerkę
  • Wymiary: długość to ok 32 do 35 cm, masa od 300 do 650 gram, rozpiętość skrzydeł dochodząca do 50 cm

Maskonury uważane są za jedne z najbardziej inteligentnych ptaków na świecie

Ciekawostka: Maskonur z okolic gruczołu ogonowego wydziela charakterystyczną maź, którą rozciera sobie po pierzu, a ona tworzy na nim wodoodporną warstwę.

Co jedzą maskonury? Pokarm i polowanie

Głównym pożywieniem maskonurów są oceaniczne ryby, a ponieważ natura doskonale przystosowała te morskie ptaki do łowów, to w polowaniach na nie są naprawdę świetne! Pomaga dziób, pozwalający chwytać po dziesięć ryb jednocześnie, skrzydła o rozpiętości umożliwiającej szybko lot oraz talent do nurkowania.

  • Ścigając rybę potrafią zanurkować nawet do 60 metrów pod wodą, co w naturze jest umiejętnością wprost niebywałą
  • Pływają zarówno nabierając prędkości błoniastymi łapkami, jak i wykorzystując do tego skrzydła
  • W powietrzu osiągają zawrotne prędkości, nawet do 88 km/h, co w połączeniu z umiejętnością nurkowania i jej osiągami, czyni te ptaki niemal maszynami do polowania na ryby. W ciągu ledwie jednej minuty wykonują w locie aż 400 ruchów skrzydłami.
  • Po załapaniu jednej ofiary, nie oddalają się w celu jej zjedzenia, a przytrzymują ją w dziobie i uniemożliwiając ucieczkę, polują dalej
  • Ich biały brzuch jest swoistą maską dla pływających w oceanie fok i drapieżnych ryb, dzięki czemu częściej unikają pochwycenia i śmierci. Z drugiej strony – czarne i szare upierzenie wierzchnie sprawia, że krążące nad wodami duże ptaki mają problem z ich wypatrzeniem, bo upodabniają się kolorem do morskich głębin
  • Jeśli zapędzą się w czasie żeru zbyt daleko od reszty – śpią na falach oceanu, by po przebudzeniu znów zacząć polować

Maskonur w morskiej symbolice

Warto wiedzieć, że od dziesiątek lat maskonur stanowi dla ludów zamieszkujących północ nie tylko wdzięczny obiekt do podziwiania, ale i symbol. Ptak ten uważany był za pośmiertną postać rybaków i marynarzy oraz wszystkich tych, którzy zginęli na morzu.

Na norweskich lądach, gdzie symbolika i znaczenie maskonurów są od lat żywe, corocznie odbywa się wyjątkowy Festiwal Maskonurów – Lundefestivalen, na który ściągają Norwegowie z całego kraju. Tu wciąż pamięta się o tym, że ptaki te są duchami zmarłych na oceanie marynarzy, a spotkanie z nimi jest jak spotkanie tych, którzy są już po drugiej stronie życia – ze zwykłymi śmiertelnikami. W całej historii oddającej im cześć wybito setki monet z motywem maskonura, podobnie jak i znaczków pocztowych, które także nawiązują do wagi tych zwierząt, podkreślając ich rolę w łączeniu świata, który był, z tym, który wciąż jest.

Czy Maskonur to pingwin?

Maskonur nie jest pingwinem, ale z daleka bez problemu można go za niego wziąć. Dopiero z bliższej odległości, kiedy można się dobrze przyjrzeć jego dziobowi, zauważa się wyraźną różnicą. Co ważne, wbrew podobnemu trybowi życia, który u obu gatunków wiąże się z morskimi wybrzeżami, zarówno maskonury, jak i pingwiny nie spotykają się w naturze. Pingwiny żyją wyłącznie na półkuli południowej, a maskonury preferują północną.

Gdzie można zobaczyć maskonury?

Maskonury spotyka się w naturze morskich wybrzeżach ze wskazaniem na miejsca skaliste. Są to wody środkowego i północnego Atlantyku, a także przylegające do nich obszary Oceanu Arktycznego. Poza okresem lęgowym występuje głównie na pełnym morzu, dopiero w czasie godów zmierza ku wybrzeżom, preferując wyspy o bogatej warstwie gleby torfowej.

Gniazduje we wschodniej Kanadzie, północno-wschodnim USA, na Grenlandii, Islandii, Szetlandach, Orkadach, Archipelagu St. Kilda, Bass Rock, Lunga, Sumburgh Head i Svalbardzie. Można go również spotkać w Szkocji, Wielkiej Brytanii i na Wyspach Owczych. Pojawia się też przy bretońskich wybrzeżach Francji, a te ptaki, które są wyjątkowo wędrowną częścią całej populacji docierają nawet do zachodnich brzegów Morza Śródziemnego.

Co ciekawe, jego obecność nad polskim morzem została w całej historii badań zanotowana ledwie osiem razy, podczas zimowych wędrówek. Ostatni raz, kiedy maskonury odwiedziły Bałtyk datuje się na okres kwietnia 2000 roku – wówczas właśnie pojawiły się na krótko na Helu.

Ciekawostka: miejscem, w którym organizowane są wycieczki umożliwiające zobaczenie maskonurów w naturze jest wyspa Skellig Michael, objęta częściowym rezerwatem. To tutaj na przełomie maja i czerwca można zobaczyć całe kolonie tych morskich ptaków na brzegach. Jedyny minus: trudno na taką wycieczkę zdobyć bilet. Zwykle sprzedawane są one w kwietniu, w ofercie limitowanej i znikają ze sprzedaży w kilka dni.

Rajem dla tych, którzy chcieliby je zobaczyć jest też wyspa Isle of May. Na jej ponad 57 hektarach w okresie lęgowym można zobaczyć gigantyczne kolonie maskonurów – nawet 200 000 tych ptaków w jednym miejscu. Na Isle of May również odbywają się płatne wycieczki. Do najciekawszych klifów obsiadanych przez maskonury należą Klify Latrabjarg – najbardziej wysunięty na zachód punkt Islandii. Tu ptaki północy gniazdują latem.

Gdzie zimuje Maskonur?

Zimą, kiedy ten ptak morski jest poza swoim okresem lęgowym, chętnie przemieszcza się w dalsze rejony świata. Zimuje m.in. na wyspach Północnego Atlantyku, ale bywa że dociera aż na Wyspy Kanaryjskie i na Azory. W ostatnich latach, kiedy w życiu maskonurów wiele zmieniło zatruwanie środowiska przez człowieka i dewastacja naturalnych miejsc jego zimowania, część ptaków zdecydowała się na zimowanie na otwartym morzu, uważając to za bezpieczniejsze dla przetrwania.

Co zagraża maskonurom?

Obecnie największym wrogiem tych pięknych zwierząt są ludzie. Intensywny wpływ człowieka na morski biotop, zanieczyszczanie oceanów i wycieki ropy naftowej sprawiają, że coraz więcej ptaków ginie. Część maskonurów wplątuje się w podarte sieci rybackie, część ginie wskutek dostania się do krążących po oceanach ławic śmieci, z których nie są w stanie się wydostać, a część traci odporność po skąpaniu się w plamach ropy naftowej. Ropa oblepia ich skrzydła i wpływa na zmniejszenie odporności na temperaturę (uszkadza warstwę ochronną zwierząt), uniemożliwia im pływanie (sklejone pióra) i nierzadko prowadzi do śmierci.

  • W 1967 roku katastrofa tankowca Torrey Canyon doprowadziła do śmierci aż 85% maskonurów z całej francuskiej populacji.

Dodatkowo człowiek powiększając swoją aktywność w obszarach lęgowych i zimowych tych zwierząt, regularnie odbiera im pokarm. Maskonurom zagrażają też polowania – na przełomie XIX i XX wieku na Islandii wybito tą drogą prawie całą populację – jedynym ratunkiem dla niej było wówczas wprowadzenie ponad 30 letniego okresu ochronnego. Podobnie stało się w Norwegii, gdzie  swojego czasu wyhodowano nawet specjalną rasę psów trenowaną do zabijania maskonurów (Norsk Lundehund).

Poza człowiekiem, zagrożenie dla maskonurów niosą:

  • Mewy – są od nich większe i potrafią upolować maskonura w locie!
  • Kleszcze, pchły i inne insekty, które wpijają się w ciała ptaków, a że te nie potrafią ich same wyjąć, to bywa, że przywierają do nich na lata – roznosząc choroby i karmiąc się krwią słabnącego zwierzęcia
  • Przychodzące na lęgowiska wraz z człowiekiem zwierzęta: psy i szczury. Te nie tylko polują na ptaki, ale i roznoszą choroby im obce, na które maskonury wciąż nie nabyły odporności.

Maskonur pod ochroną

Narastająca działalność człowieka, która obniża liczbę tych zwierząt sprawiła że do 2015 roku maskonury uznaje się za gatunek zagrożony, który wpisany jest na listę tzw. Czerwonej Księgi Gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody. Jeszcze w 1988 zaliczały się one do gatunków mniejszej troski, ale odkąd trend liczebności zmienił się na spadkowy – są pod ścisłą ochroną.

Jak długo żyje maskonur?

O ile nie zabije go człowiek lub inne czyhające na Ptaka Północy zagrożenia, gatunek ten potrafi przetrwać nawet 20 do 25 lat. Aktualnym rekordzistą, któremu przymocowano nadajnik i zmierzono długość życia jest ptak, który osiągnął aż 36 lat! W dzisiejszych warunkach tak długi okres przetrwania jest jednak rzadkością.

Ciekawostka: maskonury znajdą sobie partnera po osiągnięciu około trzech lat i od tego czasu, para wiąże się ze sobą na całe życie. Razem poluje, rozmnaża się, zimuje i wydaje coraz bardziej upodabniające je do siebie odgłosy. Pierwsze i kolejne jaja zawsze składają na maksymalnie odizolowanych od świata wyspach. To tam wygrzebują w ziemi nory, które mogą sięgać nawet dwóch metrów w głąb i tam składają jaja. Nie wysiadują ich jednak ja inne ptaki, a jedynie nakrywają skrzydłem dla zapewnienia ciepła. W jednym lęgu maskonur ma tylko jedno jajo i dogląda go oboje rodziców, wymieniając się przy jego ogrzewaniu. Młode wykluwa się po niecałych sześciu tygodniach, kolejne sześć jest karmione przez rodziców. Wreszcie dorasta, opuszcza gniazdo i zaczyna swoją niebezpieczną przygodę na pełnym morzu.